Ιστορία
Σε μια αινιγματική συνάντηση της ιστορίας με τη φυσική ομορφιά, σε μια μαγευτική και απροσδόκητη αλληλεπίδραση του ανθρώπινου στοιχείου με την υπέροχη και γενναιόδωρη φυσική δημιουργία, βρίσκεται κρυμμένο καλά στο στήθος της γης, το μυστηριώδες σπήλαιο Καταφύκι.
Το σπήλαιο Καταφύκι, για εκατοντάδες χρόνια, έχει διατηρηθεί με αγάπη στην αγκαλιά της Δρυοπίδας, ενός από τα πιο γραφικά χωριά των Κυκλάδων. Είναι κρυμμένο κάτω από το χωριό και αποτελεί τον συνδετικό κρίκο μεταξύ του ανθρώπινου πολιτισμού και της μεγαλοπρέπειας της απροσπέλαστης έμπνευσης της φύσης.
Ένας απύθμενος και μαγευτικός υπόγειος κόσμος, αντηχεί ασταμάτητα, εδώ και πολλά χρόνια, την ηχώ των φωνών και των σιωπών των χωριανών, ενώ κρατάει αγκαλιασμένα τα πιο βαθιά μυστικά των νησιωτών, κρυμμένα στα σπλάχνα της Δρυοπίδας.
Το σπήλαιο Καταφύκι βρίσκεται στο νότιο άκρο της Δρυοπίδας της Κύθνου, σε ένα υψόμετρο περίπου 190 μέτρων. Θεωρείται ότι η Δρυοπίδα, είναι χτισμένη πάνω σε μια λεκάνη, που πιθανότατα αποτελούσε λίμνη σε οροπέδιο και ίσως γι’ αυτό ονομαζόταν μέχρι το 1883 Σύλλακας.
Το βασικότερο χαρακτηριστικό του σπηλαίου είναι ότι αποτελεί ένα συνονθύλευμα φυσικών στοών και τεχνητών ανοιγμάτων. Το φυσικό μέρος του σπηλαίου, έχει δημιουργηθεί από έναν υπόγειο χείμαρρο, που εικάζεται ότι διέτρεχε το σπήλαιο και έχει λαξεύσει τα τοιχώματά του δίνοντας ένα υπέροχο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Το τεχνητό μέρος του σπηλαίου έχει δημιουργηθεί για τις ανάγκες εξόρυξης σιδηρομεταλλεύματος. Έτσι δικαιολογούνται και οι πολυάριθμες διακλαδώσεις, φυσικές ή τεχνητές που εμφανίζονται σε όλο το σπήλαιο.
Όπως λέει και το όνομα, το σπήλαιο Καταφύκι ήταν το καταφύγιο των κατοίκων του νησιού στο οποίο κατέφευγαν για να προφυλάξουν εαυτούς από διάφορες εχθρικές επιθέσεις: Φράγκους, Τούρκους και άλλους επιδρομείς. Κάποιες γραπτές πηγές υποστηρίζουν ότι στο σπήλαιο γίνονταν και θρησκευτικά τελετουργικά, όπως πχ, ότι οι κάτοικοι του νησιού, μετά την Ανάσταση γλεντούσαν στη «μεγάλη πλατεία» του σπηλαίου.
Οι περισσότεροι κάτοικοι το γνωρίζουν ως ορυχείο κι αυτό είναι που έχει μείνει στο μυαλό των περισσότερων.
Είναι πιθανό, σύμφωνα με ιστορικές πηγές, να χρησιμοποιούσαν το Καταφύκι από την αρχαιότητα ως ορυχείο καθώς υπήρχαν πολλά ορυχεία μετάλλου στη Κύθνο. Υπάρχουν αναφορές ότι από το 1835 είχε ξεκινήσει εξόρυξη σιδήρου, ενώ από το 1910 έως το 1940, ξένες εταιρίες το χρησιμοποιούσαν για εξόρυξη σιδηρομεταλλεύματος. Ακόμα και σήμερα, κατά την επίσκεψή σου μπορείς να δεις μεγάλες ποσότητες σιδήρου σε όλη τη διαδρομή μέσα στο σπήλαιο όπως και τα απομεινάρια της ανθρώπινης παρουσίας: ράγες, βαγόνια, εργαλεία που βοήθησαν να δημιουργηθεί η σημερινή εμφάνιση του σπηλαίου.`
Δυστυχώς όμως οι ανατινάξεις που γίνονταν για την εξόρυξη, κατέστρεψαν μεγάλο μέρος του σταλακτιτικού διάκοσμου.
Το σπήλαιο
Οι δαιδαλώδεις διάδρομοι του σπηλαίου, έχουν μήκος 600μ και καλύπτουν μια έκταση 3.500 τ.μ.
10 μέτρα μετά τη κεντρική είσοδο είναι ένα πλάτωμα, η «μικρή πλατεία» ή «μικρή πιάτσα» και λίγο παρακάτω, η «μεγάλη πλατεία» ή «μεγάλη πιάτσα» όπως τις ονόμαζαν οι παλιότεροι.
Η διαδρομή μέχρι την αίθουσα των σταλακτικών είναι εντυπωσιακή, αλλά η ίδια η αίθουσα είναι ένα υπέροχο θέαμα.
Το δάπεδο της αίθουσας, απαρτίζεται από σωρό κατακρημνισμάτων, όπως μαρμάρων και σταλακτιτών, πάνω στα οποία έχουν πλέον σχηματιστεί σταλαγμίτες κάτι που μαρτυρά ότι οι κατολισθήσεις αυτές έγιναν σε πολύ παλιές περιόδους.
Στα δεξιά της αίθουσας σχηματίζονται λεπτά φύλλα ασβεστόλιθου και σιδηρομεταλλεύματος.
Στην οροφή της αίθουσας υπάρχουν πολύχρωμοι μαστοειδής σταλακτίτες με πολύ εντυπωσιακά σχήματα. Οι ντόπιοι έχουν δώσει διάφορα ονόματα στους σταλακτίτες, όπως «μέδουσα», «έμβρυο», «αρκουδάκι» και ο πιο εντυπωσιακός έχει ονομαστεί «Πύργος της Βαβέλ».
Τα πετρώματα του σπηλαίου διαστρωματώνονται καθ' ύψος σε σχιστόλιθους, μάρμαρα και σχιστόλιθους. Το σπήλαιο χρησιμοποιήθηκε ως ορυχείο σιδήρου καθώς το βασικό υλικό εξόρυξης ήταν το ορυκτό αιματίτης.
Συνεχίζοντας τη διαδρομή, το σπήλαιο καταλήγει σε έναν φυσικό διάδρομο που καταλήγει στο νότιο τέλος του. Στα δεξιά, επιστρέφοντας από το νότιο τέλος του σπηλαίου, υπάρχει κρυμμένος ένας δαιδαλώδης διάδρομος στολισμένος με διάφορα σχήματα. Έπειτα συναντάμε ένα ύψωμα επίπεδο, δεξιά του οποίου υπάρχει ένα επικίνδυνο βάραθρο. Καθώς προχωρούμε και περίπου 20 μέτρα από το ύψωμα, υπάρχει ένα ανηφορικό άνοιγμα που οδηγεί στο «γουρνάκι». Χωμένο στην αγκαλιά των σταλαγμιτών και το σταλακτιτών, το «γουρνάκι», παίζει τη δική του μουσική, καθώς το νερό εδώ και χρόνια τρέχει με τον ίδιο νωχελικό και αργό τρόπο, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα ηρεμίας.
Αριστερά από τη στοά που οδηγεί στο «γουρνάκι», υπάρχει μια άλλη, τεχνητή, βαθιά στοά που θα σας βγάλει στην έξοδο. Είναι περίπου 2 χλμ και θα βγείτε στη περιοχή Πιαδάκια ή Κύνιδος. Θα καταλάβετε περπατώντας σε αυτή τη στοά, από τα καρότσια, τα συρματόσκοινα και διάφορα εργαλεία ότι την χρησιμοποιούσανε για μεταλλευτικές δραστηριότητες.
Ακριβώς μπροστά από το άνοιγμα της στοάς, υπάρχει ακόμα ένα που οδηγεί στο βόρειο τέλος του σπηλαίου, ενώ αριστερά και προς τα πίσω, ένα άλλο άνοιγμα, οδηγεί στο αρχικό σημείο, κλείνοντας έτσι ένα κύκλο.
Η πρόσβαση στο σπήλαιο είναι εύκολη καθώς βρίσκεται σε επαφή με τον οικισμό της Δρυοπίδας. Λόγω της χρήσης του ως ορυχείο περιέχει βάραθρα που ως πριν το 2015 το καθιστούσαν επικίνδυνο για επισκέψεις. Είναι φωτιζόμενο και η θερμοκρασία του είναι 17°C ενώ μπορεί να ξεναγηθεί κανείς σε αυτό με κυκλική διαδρομή στους επισκέψιμους χώρους.
Το σπήλαιο είναι ένα από τα βασικά και διάσημα αξιοθέατα του νησιού, όπως είναι η παραλία Κολόνα, η Παναγιά η Κανάλα και τα Λουτρά όπου βρίσκεται και το ξενοδοχείο μας με τις θερμές πηγές να εκβάλλουν στη θάλασσα. Μην αμελήσετε να τα επισκεφτείτε και τα τέσσερα!
Φωτογραφίες: Niki triple, CC BY-SA 4.0, Zde, CC BY-SA 4.0
